ΘΕΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΙΟΥ
Ένα ιδιαίτερα αγαπητό βιβλίο στους αναγνώστες της Βίβλου, είναι το βιβλίο του Ιώβ. Θα θυμάστε του φίλους αυτού του τραγικού ανθρώπου. Όταν έμαθαν για τη δυστυχία του πήγαν σαν καλοί φίλοι κοντά του. Έσκισαν τα ρούχα τους, κάθισαν κάτω σιωπηλοί κάνοντάς του παρέα και για επτά μέρες και νύχτες δεν έφαγαν τίποτα. Στάθηκαν σαν αληθινοί φίλοι. Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν άνοιξαν το στόμα τους. ‘Όταν άρχισαν να ψάχνουν για συγκεκριμένες αιτίες που οδήγησαν στην τραγωδία. Όταν «θεολογώντας» επιχείρησαν να δώσουν απαντήσεις που δεν υπάρχουν, να βρουν αιτιοκρατικά μοντέλα εκεί που η αιτιοκρατία δεν ισχύει. Και κατέληξαν στο να μη βοηθήσουν το φίλο τους, να πλανηθούν οικτρά οι ίδιοι και να συκοφαντήσουν το πρόσωπο του Θεού που ίσως ειλικρινά σέβονταν και αγαπούσαν. Φοβάμαι ότι και οι χριστιανοί συχνά παθαίνουμε το ίδιο. Δεν σιωπούμε εκεί που πρέπει, «θεολογούμε» σε λάθος βάση και τελικά δεν μιμούμαστε τον Κύριό μας. Που στην ενσαρκωμένη ζωή Του, όταν συναντούσε πόνο (και τον συναντούσε συνέχεια) απλά βοηθούσε. Δεν αδιαφορούσε, θεράπευε, ανακούφιζε. Και ποτέ, Αυτός που ήταν ο μόνος που μπορούσε και δικαιούτο να το κάνει, δεν έψαχνε αιτίες, δεν σπεκουλάριζε πάνω στον πόνο, δεν «εξηγούσε». Όταν κάποτε οι μαθητές Του το έκαναν (Ιωαν.9:1-3) τους επισήμανε το άτοπο της σκέψης τους. Όπως πιστεύω θα έκανε και με εμάς σήμερα καθώς, κλεισμένοι στα σπίτια μας σε καραντίνα, εξηγούμε στον κόσμο ότι «ήθελές τα και παθές τα» ο κορωνοιός είναι η απάντηση του Θεού στο ότι το παρακάναμε με τις εκτρώσεις, ότι νομιμοποιήσαμε την ομοφυλοφιλία, ότι μολύναμε τη δημιουργία Του , ότι Τον ξεχάσαμε και Τον περιφρονήσαμε. Και αντί σαν τον Ιησού να σκύψουμε πάνω από τις ανάγκες υπηρετώντας, σαν τους φίλους του Ιώβ υψώσαμε το δάκτυλο «θεολογώντας». Καμιά φορά και «εσχατολογώντας» μετρώντας σημεία των τελευταίων καιρών, ξεχνώντας το τι σημαίνει να ζεις πραγματικά και ουσιαστικά με έναν εσχατολογικό τρόπο και υπερασπιζόμενοι έναν Θεό που στη Βίβλο δεν υπάρχει.
Ο πολιτισμός μας και ο πόνος
Αν θέλουμε να καταλάβουμε κάπως καλύτερα τι μας συνέβη τους τελευταίους μήνες θα πρέπει να δούμε ποια είναι η σχέση της δυτικής μας κουλτούρας με τον πόνο. Κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι
διακηρύττουν σε όλους τους τόνους ότι η σύγχρονη, εκκοσμικευμένη δυτική μας κουλτούρα στέκεται αμήχανη μπροστά στον πόνο και είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε αυτόν.
Όλες οι παλαιότερες κουλτούρες προσπάθησαν να δώσουν, με λιγότερη ή περισσότερη επιτυχία, νόημα στον πόνο ίσως επειδή ήταν πολύ περισσότερο από σήμερα αναμενόμενος. Ήταν μέρος του προγράμματος και για αυτό οι άνθρωποι ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι στο να τον αντιμετωπίσουν, αλλά και στο να πάρουν τα όποια οφέλη και διδάγματα μπορούσαν από αυτόν. Μέχρι τον μεσαίωνα ένα στα πέντε βρέφη πέθαινε πριν χρονίσει…Τα μισά παιδιά μιας μέσης οικογένειας πέθαιναν πριν μπουν στην εφηβεία και πέθαιναν μέσα στο σπίτι, με τα αδελφάκια τους να παίζουν λίγο πιο πέρα… Ο πατέρας της οικογένειας στα πενήντα του, αν είχε επιζήσει από τους συχνούς πολέμους, θα ήταν γέρος και ευάλωτος και μητέρα το πιο πιθανό θα ήταν να είχε πεθάνει σε κάποια γέννα. Αρρώστιες που σήμερα θεωρούνται ξεπερασμένες καθήλωναν στο κρεββάτι και συχνά οδηγούσαν σε βασανιστικό θάνατο. Αυτή λοιπόν η εξοικείωση με τη δυστυχία και το θάνατο, δημιουργούσε ένα αφήγημα ζωής τελείως διαφορετικό από το δικό μας. Για παράδειγμα στον πόλεμο και στον πόνο που έφερνε, μια απάντηση ήταν η θυσία για την πατρίδα, ή την κοινότητα, η την ιδεολογία. Οι πρόγονοί μας (όχι οι μακρινοί, οι παππούδες μας που πήγαν το ’40 στο αλβανικό μέτωπο τραγουδώντας) έβλεπαν σαν ηρωισμό και αρετή το να πεθάνεις «υπέρ βωμών και εστιών». Η θρησκεία που ήταν ο καμβάς στο ξετύλιγμα του πολιτιστικού αφηγήματος, έδινε την ιδεατή διέξοδο στο θάνατο (κάρμα για τους ινδουιστές, παράδεισος για τους οπαδούς των αβραμικών μονοθεϊστικών θρησκειών). Και υπήρχαν και άλλες μεγάλες ιδέες που σε βοηθούσαν να δεις νόημα στον πόνο, αξίες και ιδέες όπως η οικογένεια, η κοινότητα, η τιμή, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, η πρόοδος της ανθρωπότητας. Θα μου πείτε όλα αυτά είναι και σήμερα αξίες. Ναι αλλά υποτάσσονται (αντίθετα με πριν) στη ατομικότητα. Στον πολιτισμό μας το καύσιμο που παράγει την πρόοδο είναι η ατομική πρόοδος, η ατομική ευτυχία και ευημερία. Και αυτό έχει την πολύ θετική του πλευρά, καθώς κάνουμε ότι μπορούμε για να μειώσουμε τον πόνο. Ποτέ η γηραιά μας ήπειρος δεν έχει ζήσει εβδομήντα πέντε χρόνια αδιάλειπτης ειρήνης και συνεχούς πορείας προς την πρόοδο και την συνολική ευημερία. Ποτέ δεν υπήρχαν τόσα
και τόσο αποτελεσματικά φάρμακα για αρρώστιες που πριν λίγες δεκαετίες σκότωναν. Ποτέ δεν είχαμε τόση δημοκρατία σε τόσες χώρες της ηπείρου μας. Κάνουμε λοιπόν ότι μπορούμε για να μειώσουμε τον πόνο, δεν μπορούμε όμως να τον εξαλείψουμε . Και όταν αυτός έρχεται μας ξαφνιάζει, μας πιάνει απροετοίμαστους και ανατρέπει τα δεδομένα της ζωής μας. Γιατί έχουμε εκπαιδευτεί να πιστεύουμε ότι η ζωή μας έχει νόημα μόνο αν η πορεία της πηγαίνει συνέχεια και αδιάλειπτα προς τα επάνω και συνεχώς βελτιώνεται. Κάθε τι που διακόπτει αυτήν την πορεία, απλά δεν βγάζει νόημα. Πιστεύουμε ότι είμαστε στο κέντρο ενός αυθαίρετου εικονικού πλαισίου (immanent frame) και όχι ενός πλαισίου στο οποίο, όπως η Βίβλος λέει, έχουμε σημαντικό αλλά όχι τον κύριο ρόλο.
Στην κουλτούρα μας λοιπόν η μόνη αξία είναι το ΕΓΩ κι αυτό μέσα στο εμπειρικό, υλιστικό πλαίσιο. Η απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα είναι Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΟΡΙΣΕΙΣ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ. Κι έτσι ο πόνος δεν έχει νόημα καθώς διακόπτει την προς τα άνω ατομοκεντρική πορεία προς την ευτυχία και την απόλαυση. Αυτό συμβαίνει και στις μέρες μας. Ήλθε το απρόοπτο της επιδημίας και διαλύθηκαν όλα. Σταμάτησαν οι μηχανές της οικονομίας, στερήθηκαν ατομικές ελευθερίες, έκλεισαν σύνορα που καμαρώναμε γιατί ήταν ανοικτά, σταμάτησε η πορεία προς το καλύτερο. Πιστεύω μάλιστα ότι στην Ελλάδα τα πάμε σχετικά καλύτερα στην πανδημία, γιατί έχοντας εμπειρία από την προηγούμενη δεκαετία ότι πολλά μπορεί να πάνε πολύ άσχημα, πήραμε έγκαιρα σκληρά μέτρα σε αντίθεση με τους υπόλοιπους αμέριμνους ευρωπαίους.
Η διαφορά της χριστιανικής οπτικής
Η Βίβλος είναι γεμάτη μικρές τραγωδίες. Θυμηθείτε την ιστορία του Ιωσήφ και των αδελφών του, του Φαραώ και της σκλήρυνσης της καρδιάς του ακόμη και την ιστορία του λιθοβολισμού του Στέφανου στην Καινή Διαθήκη. Όλες αυτές είναι ιστορίες πόνου που αίτιό τους έχουν το ανθρώπινο κακό, πόνου όμως που καταλήγει στην θριαμβική ευόδωση του σχεδίου του Θεού. Ακόμα και η κεντρική ιστορία, το μεγάλο αφήγημα, ο Σταυρός δηλαδή του Χριστού, είναι περισσότερο από όλες τις μικρές ιστορίες της Βίβλου μια τέτοια περίπτωση. Το ανθρώπινο κακό που γεννά ανείπωτο πόνο καταλήγει να γίνει η
μεγαλύτερη ευλογία. Ο κόσμος έχει συνηθίσει στην ιδέα ενός θριαμβευτή Θεού που οι ακόλουθοί Του είναι πετυχημένοι και «ευλογημένοι» όταν Τον ικανοποιούν με τη ζωή τους. Αυτή ήταν η θεολογία των φίλων του Ιώβ και των φαρισαίων. Η θεολογία που μοιάζει με το αμερικανικό όνειρο. Όμως στην καρδιά της Βίβλου η βαθύτερη αποκάλυψη του χαρακτήρα του Θεού γίνεται στην αδυναμία, στη θλίψη, στο πένθος, στο Σταυρό. Είναι θεολογία αντίθετη από αυτήν των φίλων του Ιώβ. Η των σύγχρονων του Ιησού που ανέμεναν έναν ευκολοχώνευτο Μεσσία που θα «λυτρώσει τον Ισραήλ», έναν νικητή που θα έκανε το απόλυτο θαύμα Του κατεβαίνοντας από το Σταυρό, κατατροπώνοντας τους πάντες. Ο πόνος λοιπόν στη βιβλική αφήγηση έχει νόημα και θέση και στις μικρές μας ζωές αλλά και στο απολυτρωτικό σχέδιο του Θεού. Όμως υπάρχει μια ακόμη σπουδαία αλήθεια. Στο Σταυρό ο Χριστός πέτυχε την μεγαλύτερη νίκη κατατροπώνοντας το Διάβολο και τις δυνάμεις του. Ο πόνος, απόρροια του κακού λοιπόν είναι νικημένος. Και διαβάζοντας σωστά τη βιβλική εσχατολογία, χωρίς να κάνουμε τη γνωστή σπέκουλα που πάλι ελέω κορωνοιού έγινε της μόδας, διακηρύττουμε ότι μια μέρα και για πάντα, θα ζήσουμε σε μία νέα πραγματικότητα όπου ο Θεός θα έχει αποκαταστήσει τα πάντα. Τότε δεν θα υπάρχει πόνος, θλίψη και αρρώστιες. Ο Χριστός νίκησε στο σταυρό, μόνο που τα επίχειρα αυτής της νίκης δεν τα έχουμε γευτεί σε όλο τους το μεγαλείο. Η για να το πούμε πιο σωστά είναι μια νίκη που ΉΔΗ έχει συμβεί, ΑΚΟΜΗ όμως οι συνέπειές της δεν έχουν πλήρως φανερωθεί. Ο πόνος λοιπόν, στη βιβλική αφήγηση αν και νικημένος, αν και προσωρινός, έχει νόημα, έχει σκοπό στις ζωές μας και συμβάλλει στην ευόδωση του αγαθού, ευάρεστου και τέλειου σχεδίου του Θεού για τους δικούς Του.
Γιατί τότε μας ήρθε ο κορωνοιός?
Γιατί πάντοτε υπήρχαν επιδημίες. Όπως είπαμε παλιότερα οι άνθρωποι ήταν καλύτερα ψυχολογικά προετοιμασμένοι καθώς είχαν μάθει να ζουν με τον πόνο, δεν θα εξαιρούμασταν εμείς. Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος που υπόκειται στον αμείλικτο νόμο της φθοράς. Δεν είναι ο κόσμος όπως τον είχε σχεδιάσει και τον δημιούργησε ο Θεός και ο κορονοιός δεν είναι μέρος της αρχικής δημιουργίας. Δεν είναι τιμωρία του Θεού, δεν είναι προειδοποίησή Του για το επερχόμενο τέλος Όσο υπάρχει ο κόσμος μας, όπως υπάρχουν πόλεμοι, σεισμοί και καταποντισμοί, θα υπάρχουν επιδημίες, αρρώστιες, μαζικοί θάνατοι και
ο Θεός θα επεμβαίνει στον κόσμο και στην ιστορία, πολλές φορές ανταποκρινόμενος στις προσευχές της Εκκλησίας Του, με έναν τρόπο όμως που μόνο Αυτός γνωρίζει και ορίζει.
Τι να θυμόμαστε λοιπόν, τι είναι σοφό να πούμε?
Οι γύρω μας άνθρωποι βλέποντας τις βεβαιότητες να κλονίζονται και τα βάθρα στα οποία είχαν εδράσει τις ζωές τους να γίνονται κομμάτια, θα μας ρωτήσουν για την ελπίδα που μας κάνει να μοιάζουμε στην μέση του κυκεώνα ψύχραιμοι και σίγουροι . Μπορούμε λοιπόν να επισημαίνουμε 5 σημεία που είναι στην καρδιά της πίστης μας και με σοφία να μεταδίδουμε το περιεχόμενό τους:
1. O Θεός δεν είναι μια απρόσωπη δύναμη αλλά ένας προσωπικός Θεός που συμπάσχει με τον λαό Του. Είναι Αυτός που λέει στους δικούς Του ΗΣ.43:1-2 Μη φοβού· διότι εγώ σε ελύτρωσα, σε εκάλεσα με το όνομά σου· εμού είσαι.
Όταν διαβαίνης διά των υδάτων, μετά σου θέλω είσθαι· και όταν διά των ποταμών, δεν θέλουσι πλημμυρήσει επί σέ· όταν περιπατής διά του πυρός, δεν θέλεις καή ουδέ θέλει εξαφθή η φλόξ επί σε. Είναι Αυτός που είπε στον Σαύλο στο δρόμο για τη Δαμασκό όχι γιατί διώκεις τους δικούς μου αλλά «Σαούλ, Σαούλ τι με διώκεις» (Πραξ.9:4). Είναι Αυτός που μπήκε στο καμίνι με τους τρεις παίδες (Δαν.3:25) και αγωνιούσε και συνέπασχε με το Στέφανο την ώρα του λιθοβολισμού του(Πραξ.7:56…ο Υιός που κάθεται στα δεξιά του Πατέρα εδώ ίσταται)
2. Ο Θεός αν και δεν μας το όφειλε μπήκε στην περιπέτεια της ενανθρώπισης για να δώσει λύση στο δράμα μας. Πολλές φορές στενεύουμε την αξία του Σταυρού του Χριστού εστιάζοντας αποκλειστικά στην απολυτρωτική του διάσταση και στην ποινική μας εξιλέωση. Αυτό είναι πολύ σπουδαίο, δεν περιέχει όμως την οικουμενική διάσταση του έργου του Χριστού. Η Καινή Διαθήκη μας μιλάει για τη Νίκη του Σταυρού, για το ότι ο Χριστός στο Σταυρό αναμετρήθηκε με τις δυνάμεις του κακού και τις συνέτριψε. Άρα λοιπόν στο σύνηθες ερώτημα τι κάνει ο Θεός με τον πόνο μας, η απάντηση είναι ότι όχι μόνο δεν αδιαφορεί, αλλά ότι τον γεύτηκε ο ίδιος στο Σταυρό αντιμετωπίζοντας με τον πιο ριζικό και αποτελεσματικό τρόπο την αιτία του, το κακό. Ο Θεός αντιμετώπισε με
έναν απόλυτα σοφό τρόπο το κακό, εξολοθρεύοντάς το, χωρίς να εξολοθρεύσει αλλά αντίθετα να λυτρώσει από την παντοδυναμία του και μια μέρα από την παρουσία του, τους φορείς του τους ανθρώπους. Ο σταυρός του Χριστού δεν μας λέει γιατί υπάρχει το κακό και ο πόνος , μας διαβεβαιώνει όμως, ότι ο Θεός δεν αδιαφορεί για αυτά.
3. Ο πόνος μας δεν είναι τιμωρία για την προσωπική μας αμαρτία. Ναι, όταν το παρακάνουμε με το αλκοόλ παθαίνουμε κύρωση του ήπατος και πεθαίνουμε. Όταν κλέβουμε πάμε φυλακή. Η αμαρτία μας όμως δεν προκαλεί πόνο σαν ηθική τιμωρία σε αυτήν τη ζωή. Δεν θα μολυνθούν και δεν πεθάνουν από κορωνοιό αυτοί από εμάς που φιλοξενούν αμαρτία στη ζωή τους. Όλοι μας φιλοξενούμε αμαρτίες που φαίνονται και που δεν φαίνονται. Την τιμωρία την πήρε επάνω Του ο Χριστός στο σταυρό.
4. Για μας το ζειν είναι ο Χριστός και το αποθανείν κέρδος. Επειδή υπάρχει ο Ουρανός, ο θάνατος για μας και τους δικούς μας είναι επώδυνος αλλά δεν είναι το τέλος. Είναι το πέρασμα στην ουράνια πραγματικότητα.
5. Ο Ουρανός είναι ελπίδα αλλά δεν είναι η απόλυτη δικαίωση για τον πιστό. Υπάρχει και η Ανάσταση και η ζωή σε νέο ουρανό και νέα γη στους οποίους θα βασιλεύσει ο Θεός με απόλυτη δικαιοσύνη. Χωρίς την παρουσία του κακού, χωρίς πόνο, χωρίς δάκρυα. Αν ο Ουρανός είναι η παρηγοριά μας και η ελπίδα μας, η τελική αποκατάσταση και δικαίωση για τους πιστούς θα έρθει με την Ανάσταση και την ενεργή συμμετοχή μας στη νέα ιδανική πολιτεία του Θεού, στην οποία το θέλημά Του θα γίνεται στη γη, όπως στον Ουρανό.
Write a comment: